DİYABET KOMPLİKASYONLARININ ÖNLENMESİ VE KONTROLÜ

SORU 1:DİYABETİN KRONİK  KOMPLİKASYONLARI NELERDİR?

21. yüzyılda diyabetteki en önemli sorun, mikrovasküler (retinopati, nefropati,nöropati, osteoporoz) ve makrovasküler (erken kardiyovasküler hastalıklar, koroner kalp hastalıkları, serebrovasküler hastalıklar ve inme, periferik vasküler hastalık ve diyabetik ayak) komplikasyonların önlenmesi ve kontrolüdür. Tip 2 diyabetli hastalar hiperglisemiye ek olarak sıklıkla, kardiyovasküler hastalık (KVH) riskini artıran dislipidemi, hipertansiyon, fibrinoliz ve koagülasyon bozukluklarını içeren diğer metabolik anormalliklere de sahiptir. SORU 2:DİYABET HASTALIĞINDA KOMPLİKASYON ORANI NEDİR? RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?

Bazı çalışmalardan elde edilen veriler tanı almamış prediyabetik bireylerde, mikro ve makrovasküler komplikasyonların, diyabet tanısı konmadan 10-12 yıl önceden başladığını göstermiştir. Tip 2 diyabetli hastalarda tanı anında yapılan çalışmalarda hastaların %20’sinde retinopati, %8’inde nefropati, %9’unda nöropati ve %50’den fazlasında KVH bulunmuştur. Epidemiyolojik çalışmalar glisemik kontrol ve vasküler komplikasyonlar arasında kuvvetli bir ilişki olduğunu göstermiştir. KVH’a bağlı mortalite riski de HbA1c ile ilişkilidir. HbA1c’deki her %1’lik artış, yaş, kan basıncı, serum kolesterolü, bazal metabolik indeks ve sigara kullanımından bağımsız olarak ölüm riskinde %28 bir artışla ilişkili bulunmuştur. Aynı çalışmada toplumun yaklaşık %70’ini oluşturan, diyabetli olmayan, ancak göreceli olarak HbA1c düzeyleri yüksek (%5-%6,9 arası) kişilerde KVH riskinde artış olduğu gösterilmiştir. Bu kişilerde HbA1c’deki % 0.1 ve  % 0.2’lik bir düşüşün toplam popülasyon mortalitesini sırası ile %5 ve %10 oranında azaltacağı bulunmuştur.Türkiye’de diyabete bağlı gelişen komplikasyonların prevalansı ile ilgili olarak hasta kayıt sistemlerine dayanan bilgiler yetersizdir.

SORU3:TÜRKİYE’DE DİYABET KOMPLİKASYONLARI SEBEBİYLE ÖLEN KİŞİ SAYISI NE KADARDIR?

Türkiye’de 2000 yılında diyabetin komplikasyonları nedeniyle ölen erkek sayısı 3746, kadın sayısı ise 5803 olarak hesaplanmıştır. Bu sayıların 2030 yılına kadar kademeli olarak 1,3 -1,4 kat artarak erkeklerde 5000’e yaklaşacağı, kadınlarda 8000’i geçeceği tahmin edilmektedir.

SORU 4 : ÜLKEMİZDE KOMPLİKASYONLAR İÇİN TARAMA PROGRAMLARI YETERİNCE YAPILIYOR MU? SORUNLAR NELERDİR?

Komplikasyonların erken tanısı için ciddi tarama programları yapılması gerekir. Bu açıdan Türkiye’deki diyabetiklerde düzenli aralıklarla yapılması gereken bazı basit ve ucuz tetkik ve muayenelerin önemli ölçüde yapılmadığı bilinmektedir (albuminüri tetkiki, göz muayenesi, ayak muayenesi, duyu muayenesi vb.). Kimi zaman komplikasyonların tanısında çok yararlı basit testler atlanırken, çok daha ileri testler istenebilmektedir.Yapılan bir çalışmada diyabetliler arasında göz muayenesi olmayanların oranı %75 olarak bulunmuştur. Kliniklerde takip edilen hastaların bir şikâyetleri olmadığı sürece göz muayenesinden geçmedikleri, bu amaçla sevk edilmedikleri tespit edilmiştir. Hasta görme sorunu için başvurduğunda ise etkili tedavi için geç kalınmış olmaktadır. Dünya’da diyabete bağlı olarak her 30 dakikada bir ayak ampütasyonu yapılmaktadır. Türkiye’de yılda 400.000 diyabetik ayak yarası görüldüğü, 7700 ampütasyon yapıldığı tahmin edilmektedir. Hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi gereken diyabetik ayaklı hasta için yeterli yatak bulunmamaktadır. Klinik uygulamada her komplikasyonun ait olduğu bir uzmanlık dalı bulunmaktadır. Ancak diyabetik ayak sahipsiz kalmaktadır. Damar cerrahisi, plastik cerrahi ve ortopedi bilim dalları diyabetik ayakla ilgilenebilmektedir. Daha önceden de belirtildiği gibi Türkiye’de podiatrist yoktur. Sahada bazı hekimlerin diyabetik ayak yarası tedavisini bilmemeleri tedaviyi geciktirmektedir. Ayrıca kimi hastalar diyabetik ayak için önerilen klasik tedavi yöntemlerini keserek yalnızca hiperbarik oksijen tedavisine girmekte, bu da durumu daha kötüleştirmektedir. Diyabetik ayak hastalarına antibiyotik yazılmasındaki düzenlemelerden kaynaklanan sıkıntılar vardır. Antibiyogram sonucunu beklemek tedaviye başlamayı üç gün geciktirmektedir. Diyabetik ayağa yönelik cerrahi işlemlerde mevzuat gereği tek bir greft için dahi ihale açılması gerekmektedir. Diyabetik hastaların ameliyatlarında maliyet yükseldiğinden sağlık kurumları bu ameliyatlardan kaçınmaktadır. Bu sorun özellikle diyabetik nefropatili hastalarda ve özel hastanelerde yaşanmaktadır.
SORU 5:KOMPLİKASYON TARAMALARI NE SIKLIKLA YAPILMALIDIR?

Diyabetin kronik komplikasyonlarından korunmak için aşağıdaki tedbirler ihmal edilmemelidir .

Bu tedbirlerin tümü maliyet etkindir.

1-      Hastalara ayak ve tırnak bakımı eğitimi verilmesi ve her poliklinik kontrolünde ayak muayenesi

2-       Tip 1 diyabetlilerde 5.yıldan itibaren ve tip 2 diyabetlilerde başlangıçtan itibaren yılda bir kez mikroalbuminüri ölçümü

3-       Tip 1 diyabetlilerde 5. yıldan itibaren ve tip 2 diyabetlilerde başlangıçtan itibaren yılda bir kez göz dibi muayenesi

4-       Tip 1 diyabetlilerde 5. yıldan itibaren ve tip 2 diyabetlilerde başlangıçtan itibaren yılda bir kez monofilament ve diyapazon ile periferik nöropati taraması

5-       Yılda bir serum kreatinin, üre, tahmini glomerüler filtrasyon hızı (eGFR), lipid profili, hemogram, AST, ALT

6-       Erişkin yaştaki hastalarda yılda bir EKG ve gerektiğinde kardiyoloji kontrolü.